Projekt

Wystawa Widok zza bliska. Inne obrazy Zagłady powstała jako rezultat projektu badawczego Awkward Objects of Genocide: The Holocaust and Vernacular Arts in and beyond Polish Ethnographic Museums i prezentowana była w Muzeum Etnograficznym w Krakowie między 1 grudnia 2018 roku a 31 marca 2019. Strona internetowa jest zapisem treści prezentowanych na ekspozycji. W 2019 roku ukaże się również publikacja dokumentująca badania.

Wyjściowe zadanie badawcze dotyczyło poszukiwania wizualnych wypowiedzi artystów o Zagładzie w zbiorach etnograficznych. Szybko pojawiły się pytania. O czym konkretnie mówią te przedstawienia? Jakie emocje je otaczają? Co się dzieje z tego rodzaju przedstawieniami dzisiaj? Co ujawniają biografie takich przedmiotów? Badania, które rozpoczęły się w 2016 roku w Polsce i w Niemczech, polegały na kwerendach w instytucjach i kolekcjach prywatnych (m. in. w kolekcji Ludwiga Zimmerera, Mariana Pokropka, Leszka Macaka, Waltera Graetza, Louisa i Christy Galinskich), rozmowach z artystami (m. in. Romanem Śledziem z Malinówki pod Lublinem, Jarosławem Furgałą z Brzegu, Włodzimierzem Naumiukiem z Kaniuków, Janem Kowalczykiem z Koszalina) oraz ich potomkami, wywiadów z kolekcjonerami, a także kustoszami zbiorów i kuratorami wystaw.

Wszystkie prace, do których udało się dotrzeć, były dokumentowane. Spośród przeszło 400 sfotografowanych dzieł ok. 60 bezpośrednio zawiera nawiązania do Zagłady. Są to zarówno jej para-dokumentalne przedstawienia, jak i komentarze, nie zawsze oczywiste. Na wystawie zaprezentowano m. in. rzeźby Władysława Chajca („Hitlerowcy” 1967), Adama Zegadły („Wspólna dola” 1969), Wacława Czerwińskiego („Ostatni uścisk”, 1983), Zygmunta Skrętowicza (cykl „Auschwitz” 1963), Jana Staszaka („Gaz” 1969), Jana Wojtarowicza („Deutsche Fabriken” ok.1970 ) i obrazy Adama Czarneckiego („Wygnanie Żydów z Pierzchnicy” 1959 i „Żydy do roboty” 1965‑67).

Dziełom artystów towarzyszą zdjęcia Wojciecha Wilczyka z serii Powiększenia, które powstały podczas pracy nad projektem.

Przedsięwzięcie stanowi część europejskiego projektu badawczego Transmitting Contentious Cultural Heritages with the Arts: From Intervention to Co-Production: TRACES (2016‑2019) zrealizowanego w ramach programu Komisji Europejskiej Horyzont 2020 Reflective Society (nr grantu 693857). Jego celem było badanie spornego dziedzictwa z użyciem narzędzi, jakich dostarcza sztuka i budowanie wielostronnej współpracy między akademią, instytucjami muzealnymi oraz artystami.